علت خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت

خلاص شدن ناگهانی دنده در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک، یکی از مشکلات فنی جدی و نگران‌کننده‌ای است که می‌تواند راننده را در شرایط خطرناک و غیرقابل پیش‌بینی قرار دهد. در این وضعیت، خودرو در حالی که موتور در حال کار است، از انتقال نیرو به چرخ‌ها بازمی‌ماند و عملاً واکنشی به فشردن پدال گاز نشان نمی‌دهد.
این پدیده نه‌تنها عملکرد سیستم انتقال قدرت را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به آسیب‌های گسترده به گیربکس اتوماتیک، مبدل گشتاور و سیستم هیدرولیک شود. در این مقاله از پیشرو یدک به بررسی کامل دلایل فنی خلاص شدن دنده اتوماتیک در حین حرکت، نشانه‌های هشداردهنده، روش‌های پیشگیری و راهکارهای تعمیر پرداخته می‌شود.

مفهوم خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت چیست؟

در خودروهای اتوماتیک، سیستم انتقال قدرت از طریق مبدل گشتاور و مجموعه‌ای از دنده‌های سیاره‌ای، نیروی موتور را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. در حالت خلاص (Neutral)، ارتباط میان موتور و چرخ‌ها قطع می‌شود.
زمانی که این وضعیت بدون دخالت راننده و در حالت حرکت رخ می‌دهد، اصطلاحاً گفته می‌شود که دنده اتوماتیک خلاص شده است. این حالت معمولاً به دلیل اختلال در فشار روغن، خرابی قطعات داخلی یا مشکلات الکترونیکی در سیستم کنترل گیربکس ایجاد می‌شود.

علت خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت چیست؟

دلایل خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت

در ادامه به دلایل خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت اشاره می‌کنیم:

۱- کمبود یا آلودگی روغن گیربکس

روغن گیربکس در خودروهای اتوماتیک، علاوه بر روان‌سازی قطعات، وظیفه‌ی ایجاد فشار هیدرولیکی جهت درگیر شدن دنده‌ها را بر عهده دارد. کاهش سطح روغن یا آلودگی آن، موجب افت فشار داخلی و لغزش بین دنده‌ها می‌شود. در نتیجه، گیربکس قادر به انتقال نیرو نخواهد بود و خودرو در حین حرکت خلاص می‌شود.

نشانه‌ها:

• تأخیر در تعویض دنده‌ها
• افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت
• بوی سوختگی از محفظه موتور
• تغییر رنگ روغن به قهوه‌ای تیره یا سیاه

راهکار:
بررسی سطح و رنگ روغن گیربکس، و در صورت نیاز، تعویض روغن و فیلتر گیربکس با نوع استاندارد کارخانه سازنده. در صورت وجود نشتی، باید منبع آن (نظیر کاسه‌نمد یا کارتل) برطرف شود.

بیشتر بخوانید: علت خرابی گیربکس اتوماتیک سانتافه

۲- خرابی سلونوئیدهای گیربکس

سلونوئیدها شیرهای برقی هستند که مسیر جریان روغن و فشار هیدرولیکی را کنترل می‌کنند. خرابی یا گیرکردن یکی از این شیرها سبب می‌شود فرمان تعویض دنده به درستی اجرا نشود و گیربکس به حالت خلاص برود.

نشانه‌ها:

• گیر کردن گیربکس بین دو دنده
• ضربه ناگهانی هنگام تعویض دنده
• روشن شدن چراغ چک یا چراغ گیربکس

راهکار:
بررسی خطاهای ثبت‌شده با دستگاه دیاگ و در صورت لزوم، تعویض سلونوئید معیوب یا تعمیر بلوک سوپاپ گیربکس از راهکارهای اصلی هستند.

۳- خرابی مبدل گشتاور

مبدل گشتاور وظیفه دارد نیروی موتور را به گیربکس منتقل کند. در صورت خرابی پره‌های داخلی یا کلاچ قفل‌کننده آن، ارتباط بین موتور و گیربکس قطع می‌شود و خودرو خلاص می‌کند.

نشانه‌ها:

• تأخیر در شروع حرکت پس از قرار دادن دنده روی حالت“D
• لرزش در حالت توقف
• افزایش دور موتور بدون شتاب‌گیری متناسب

راهکار:
در این حالت معمولاً نیاز به باز کردن گیربکس و بررسی دقیق مبدل گشتاور وجود دارد. در بیشتر موارد تعمیر یا تعویض این قطعه ضروری است.

۴- خرابی صفحات کلاچ و باندهای داخلی گیربکس

در گیربکس اتوماتیک مجموعه‌ای از صفحات کلاچ و باندها وظیفه درگیر کردن دنده‌ها را دارند. در اثر اصطکاک زیاد یا گرمای بیش از حد، صفحات داخلی ممکن است دچار سوختگی یا ساییدگی شوند. این وضعیت باعث لغزش دنده‌ها و در نهایت خلاص شدن خودرو می‌شود.

نشانه‌ها:

• تعویض دنده با تاخیر یا شوک
• بوی سوختگی محسوس از گیربکس
• از دست رفتن کامل یکی از دنده‌ها

راهکار:
در چنین مواردی نیاز به تعمیر اساسی (Overhaul) گیربکس وجود دارد که شامل تعویض صفحات، باندها و واشرهای داخلی است.

۵- ایراد در سیستم کنترل الکترونیکی (ECU یا TCU گیربکس)

در خودروهای مدرن، واحد کنترل الکترونیکی گیربکس (TCU یا ECU) نقش مهمی در تعیین زمان و نحوه تعویض دنده دارد.
در صورت بروز خطا در نرم‌افزار، خرابی حسگرها یا قطع ارتباط الکتریکی، ممکن است فرمان درگیری دنده به درستی صادر نشود و گیربکس به حالت خلاص درآید.

نشانه‌ها:

• روشن شدن چراغ خطای موتور یا گیربکس
• تعویض نامنظم یا ناگهانی دنده‌ها
• عدم واکنش گیربکس در زمان شتاب گرفتن

راهکار:
بررسی دقیق سیستم الکترونیکی با دستگاه دیاگ تخصصی، به‌روزرسانی نرم‌افزار ECU یا در صورت لزوم تعویض حسگرها و سیم‌کشی مرتبط توصیه می‌شود.

بیشتر بخوانید: دلایل روشن شدن چراغ هشدار گیربکس

۶- آسیب مکانیکی به دنده‌ها یا محورهای داخلی

در اثر فشار زیاد، رانندگی خشن یا تصادف، ممکن است محورهای داخلی یا چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای ترک بردارند یا شکسته شوند. در این حالت، گیربکس توانایی انتقال نیرو را از دست می‌دهد و خودرو خلاص می‌شود.

راهکار:
تنها راه تشخیص این نوع آسیب، باز کردن کامل گیربکس و بررسی مکانیکی دنده‌ها و شفت‌ها توسط متخصص گیربکس اتوماتیک است.

۷- افزایش بیش از حد دمای گیربکس

دمای بالا موجب کاهش ویسکوزیته روغن و از بین رفتن خاصیت روان‌کنندگی آن می‌شود. در نتیجه فشار هیدرولیکی کاهش یافته و لغزش بین دنده‌ها رخ می‌دهد.

پیشنهاد:
در خودروهایی که زیاد در ترافیک یا مسیرهای کوهستانی حرکت می‌کنند، نصب رادیاتور خنک‌کننده روغن گیربکس توصیه می‌شود.

علائم هشداردهنده قبل از خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت

قبل از آنکه گیربکس کاملاً از کار بیفتد، معمولاً چند نشانه هشداردهنده زیر ظاهر می‌شوند:

• تاخیر در درگیری دنده پس از تغییر از حالت P به D
• لغزش یا سر خوردن خودرو هنگام شتاب گرفتن
• لرزش یا صدای تقه در زمان تعویض دنده
• بوی سوختگی از بخش گیربکس
• نشت روغن قرمز رنگ از زیر خودرو

نکته: بی‌توجهی به این علائم می‌تواند منجر به خرابی کامل گیربکس و هزینه‌های سنگین تعمیر شود.

اقدامات ضروری هنگام خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت

در صورتی که خودرو در حین رانندگی ناگهان خلاص شد، انجام مراحل زیر ضروری است:

1. پدال گاز را فورا رها کنید.
2. با احتیاط خودرو را به کنار جاده هدایت کنید.
3. دنده را روی حالت N یا P قرار دهید.
4. سطح روغن گیربکس را در صورت امکان بررسی کنید.
5. از ادامه رانندگی خودداری کنید و با یدک‌کش به تعمیرگاه تخصصی گیربکس اتوماتیک بروید.

روش‌های پیشگیری از خلاص شدن دنده اتوماتیک حین حرکت

نگهداری صحیح و سرویس‌های دوره‌ای منظم می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند:

• تعویض روغن و فیلتر گیربکس طبق زمان‌بندی توصیه‌شده توسط سازنده خودرو
• استفاده از روغن گیربکس استاندارد و باکیفیت
• بررسی دوره‌ای نشتی روغن
• اجتناب از رانندگی پرفشار در شرایط دمایی بالا
• گرم کردن خودرو پیش از حرکت در هوای سرد
• انجام دیاگ دوره‌ای جهت بررسی خطاهای احتمالی سیستم گیربکس

کلام آخر

خلاص شدن دنده اتوماتیک در حین حرکت، یکی از نشانه‌های جدی خرابی در سیستم انتقال قدرت است. این مشکل می‌تواند ناشی از کمبود روغن، خرابی سلونوئیدها، نقص در مبدل گشتاور یا ایراد در سیستم الکترونیکی کنترل گیربکس باشد. بی‌توجهی به علائم اولیه مانند لغزش دنده، تاخیر در تعویض یا بوی سوختگی، می‌تواند منجر به خسارت‌های سنگین مالی شود؛ بنابراین توصیه می‌شود به محض مشاهده هرگونه نشانه غیرعادی در عملکرد گیربکس، خودرو توسط تعمیرکار متخصص گیربکس اتوماتیک بررسی گردد. نگهداری اصولی، سرویس منظم و استفاده از روغن مناسب، مؤثرترین راهکار برای پیشگیری از خلاص شدن دنده اتوماتیک محسوب می‌شود.